Autisme is een verzamelnaam voor verschillende ontwikkelingsstoornissen die een aantal gemeenschappelijke kenmerken hebben. Bij autisme is de sociale interactie beperkt, evenals verbale en non-verbale communicatie. Ook is het gedrag vaak beperkt en repetitief. Zo hebben veel mensen met autisme slechts één of twee hobby’s die zeer intens beleefd worden. Er zijn verschillende bekende aandoeningen die eronder worden geschaard, waaronder het syndroom van Asperger, PDD-NOS, klassiek autisme en soms ook het syndroom van Rett.

Klassiek autisme

Er bestaat veel verwarring over wat autisme is en wat niet. We kennen oorspronkelijk een aandoening die klassiek autisme wordt genoemd. We kennen echter ook de autistische stoornissen. Zelfs experts zijn lang niet altijd consequent in het gebruik van deze termen. Tegenwoordig worden daarom alle autistische stoornissen, inclusief de klassieke, gediagnosticeerd als ‘autisme spectrum stoornis’, waarbij een kanttekening wordt geplaatst welke specifieke vorm het betreft.

Klassiek autisme is de bekendste vorm. Deze vorm van openbaart zich al op jonge leeftijd. Op zeer jonge leeftijd is de diagnose nog lastig te stellen, maar over het algemeen is klassiek autisme voor het derde levensjaar al herkenbaar. Mensen met de klassiek variant gaan slecht om met sociale interactie, verbale en non-verbale communicatie. De ernst hiervan verschilt per persoon, er zijn gevallen waarbij communicatie vrijwel niet mogelijk is. Bij de zwaardere vormen van klassiek autisme kan iemand niet zelfstandig wonen en is constante begeleiding vereist.

Communicatie is voor mensen met autisme lastig en niet zelden onbegrijpbaar. Dagelijks taalgebruik bevat zeer veel figuurlijkheden en onderliggende bedoelingen. Dit is voor iemand die het heeft vrijwel niet te doorgronden. Communicatie wordt zeer letterlijk opgevat. Sociale interactie is dan niet alleen moeilijk, maar soms ook zeer beangstigend. Soms kan het voorkomen dat iemand met klassiek autisme ‘overprikkeld’ is door een hoge mate van sociale interactie of een nieuwe situatie waarin veel interactie plaatsvindt. Dit kan ertoe leiden dat iemand tijdelijk dichtslaat of zelfs in paniek raakt.

Hobby’s worden bij klassiek autisme zeer intens beleefd. De beleving kan obsessief zijn. Andere kenmerken in het gedrag zijn dwangmatige handelingen of een hoge mate van herhaling. Op dit gebied heeft het raakvlakken met dwangmatige stoornissen. Stabiliteit is voor mensen met klassiek autisme belangrijk. Nieuwe situaties kunnen zeer beangstigend zijn. Daarom is het belangrijk dat iemand met de klassiek variant een vaste dagelijkse routine heeft.

Syndroom van Asperger

Het syndroom van Asperger wordt over het algemeen gezien als een lichtere autistische vorm. Het is een aandoening die op zichzelf staat en niet daadwerkelijk een lichtere vorm is van de klassiek vorm, maar wel behoort tot de autistische stoornissen. De kenmerken die horen bij klassiek autisme en PDD-NOS komen over het algemeen ook in een bepaalde mate voor bij mensen met Asperger.

Een duidelijk verschil is dat mensen met Asperger een gemiddelde tot zelfs hoge intelligentie hebben. Bij mensen met de klassiek vorm of PDD-NOS is de intelligentie niet zelden gemiddeld tot (zeer) laag, ook afhankelijk van de ernst van de aandoening. Waar er bij klassiek autisme of PDD-NOS vaak een leerachterstand is, is dit bij Asperger slechts zelden het geval, in principe niet vaker dan bij mensen zonder.

Wat bij Asperger wel hetzelfde is, is de beperkte sociale interactie. Het is voor mensen met Asperger lastig om een gesprek te ‘lezen’: onderliggende meningen en beeldspraak is lastig te begrijpen in veel gevallen. Wel is dit bij Asperger minder dan bij andere vormen. Niet zelden leert iemand met Asperger op latere leeftijd het gebrek aan sociale intuïtie te compenseren met andere vaardigheden, waardoor de beperking nauwelijks opvalt. Omdat de kenmerken bij Asperger minder ernstig zijn, kan iemand met Asperger vrijwel altijd zelfstandig wonen en leven.

PDD-NOS

Waar klassiek autisme en het syndroom van Asperger relatief goed zijn afgebakend, is dit minder het geval voor PDD-NOS. PDD-NOS is eigenlijk geen specifieke aandoening, maar een restgroep voor mensen die autistische kenmerken vertonen, maar niet bij één van de andere groepen passen. Omdat PDD-NOS dus eigenlijk een restgroep is, verschillen de kenmerken van persoon tot persoon. Ook de ernst van deze kenmerken kan aanzienlijk verschillen tussen twee personen met PDD-NOS. Omdat PDD-NOS een restgroep is, zijn er ook geen hele sterke classificaties voor PDD-NOS. Wel zijn er enkele kenmerken die, net als bij andere vormen, altijd aanwezig zijn:

• Beperkte sociale interactie
• Beperkt begrip (non-)verbale communicatie
• Slechte taalontwikkeling
• Verminderde motorische ontwikkeling
• Matige sociale intuïtie

Zoals gezegd kunnen deze kenmerken in verschillende vormen optreden en met name in verschillende maten van ernst. Dit maakt PDD-NOS dan ook lastig te classificeren.